Ο Κρητικός Δρομέας
Ο Γιώργος Ψυχουνδάκης γεννήθηκε το 1920 στην Ασή Γωνιά, ένα μικρό χωριό (μόνο γύρω στα 500 άτομα ζουν σήμερα εκεί) ψηλά στην κοιλάδα του
Μουσελά στη Δυτική Κρήτη. Ήταν ένα από τα τέσσερα παιδιά του Nicolas και της Angeliké, μιας από τις πιο φτωχές οικογένειες του χωριού. Ζούσαν σε
ένα μονόχωρο σπίτι με χωμάτινο πάτωμα και διατηρούσαν αιγοπρόβατα. Άφησε το σχολείο του χωριού με βασική εκπαίδευση και έγινε βοσκός στα
ζώα της οικογένειας. Μέσα από τις περιπλανήσεις του απέκτησε μια οικεία γνώση αυτού του τμήματος του νησιού.
Η Κρήτη είχε πάντα μια παράδοση αντίστασης στην κυριαρχία από ξένους. Στις 20 Μαΐου 1941 οι Γερμανοί ξεκίνησαν αεροπορική εισβολή στην Κρήτη
και ο Γεώργιος πήγε αμέσως στην Επισκοπή Ρεθύμνου, περίπου 15 χιλιόμετρα μακριά για να συμμετάσχει στην αντίσταση. Κατά τη διάρκεια του Β'
Παγκοσμίου Πολέμου, οι σπηλιές χρησιμοποιήθηκαν για να ζήσουν και να αποθηκεύσουν όπλα. Εκατοντάδες βρετανικές και συμμαχικές δυνάμεις ήταν
κρυμμένες στις σπηλιές και ο Τζορτζ τους βοήθησε καθοδηγώντας τους μέσω των κατσικιών από χωριό σε χωριό και τελικά στη νότια ακτή, όπου
μεταφέρθηκαν στην Αίγυπτο. Στην εισαγωγή του στο βιβλίο «Ο Κρητικός Δρομέας», ο Φέρμορ αναφέρει τα ταξίδια στην ακτή και επίσης το γεγονός ότι
ήρθαν στη Νεάπολη για να κανονίσουν να φύγουν ο Ιταλός διοικητής και το επιτελείο του από το νησί. Το Special Operations Executive ήταν μια
μυστική βρετανική οργάνωση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και το φθινόπωρο του 1941 άρχισαν να έρχονται σε επαφή με Βρετανούς αξιωματικούς στο
νησί. Ένας τέτοιος αξιωματικός ήταν ο Πάτρικ Λι Φέρμορ, ο οποίος έφτασε κρυφά στο νησί τον Ιούλιο του 1942. Από τότε ο Τζορτζ ανέλαβε την κρίσιμη
δουλειά ως δρομέας του Φέρμορ, μεταφέροντας μηνύματα μεταξύ των αντιστασιακών ομάδων και των καθοδηγητικών ομάδων στρατιωτών, που δεν
ήταν εξοικειωμένοι με την περιοχή. Η εμπειρία του Φέρμορ από τον πόλεμο έγινε παγκοσμίως γνωστή από τις δικές του δημοσιεύσεις και την ερμηνεία
του από τον Ντιρκ Μπογκάρντ στην ταινία Ill Met by Moonlight, μια ταινία του 1957 για την απαγωγή του Γερμανού διοικητή στρατηγού Karl Kreipe.
Ο Leigh Fermor περιέγραψε τον George στην εισαγωγή του στο The Cretan Runner:
«Όταν ανέτειλε το φεγγάρι, σηκώθηκε και πέταξε μια τελευταία ρακή στο λαιμό του με τις λέξεις Άλλη μια σταγόνα βενζίνη για τον κινητήρα και έσκυψε
προς το κενό στους θάμνους με τη λατρεία ενός σκηνικού Μοϊκανό ή Γκρούτσο Μαρξ. Γύρισε όταν βρισκόταν στα τέσσερα στην έξοδο, γούρλωσε τα
μάτια του, σήκωσε το δείκτη του φανταχτερά, ψιθύρισε: «Η Υπηρεσία Πληροφοριών!» και σκούπισε σαν κουνέλι. Λίγα λεπτά αργότερα μπορούσαμε να
δούμε τη μικρή του φιγούρα ένα μίλι μακριά να κινείται στην επόμενη φεγγαρόλουστη πτυχή των πρόποδων των Λευκών Ορέων, με προορισμό άλλο
ένα ταξίδι πενήντα μιλίων».
Οι Κρήτες δρομείς ήταν εξαιρετικά γενναίοι και ουσιαστικοί στις βρετανικές επιχειρήσεις. Σε μια νύχτα ο Γιώργος Ψυχουνδάκης έτρεξε από το Καστέλι-
Κισσάμου στη βορειοδυτική ακτή μέχρι την Παλαιόχωρα στη νοτιοδυτική ακτή της Κρήτης. Στον σημερινό κεντρικό δρόμο που απέχει 45 χιλιόμετρα.
τρέχοντας μέσα από κακοτράχαλη ύπαιθρο και τεράστιες χαράδρες για να αποφύγεις τους Γερμανούς, αυτή πρέπει να ήταν πολύ μεγαλύτερη
απόσταση. Οι δρομείς αντιμετώπισαν καυτά καλοκαίρια και στα βουνά εξαιρετικά κρύους χειμώνες, κρυμμένοι σε σπηλιές με χιόνι στο έδαφος. Η
Κρήτη απελευθερώθηκε το 1945 και ο Γεώργιος προσφέρθηκε από τους Άγγλους να πληρώσει για τη συμβολή του στην πολεμική προσπάθεια. Τους
απέρριψε, λέγοντας ότι δεν το έκανε για χρήματα, αλλά για «φιλοπατρία». αγάπη για τη χώρα μου. Του απονεμήθηκε το BEM. Μετάλλιο του Τάγματος
της Βρετανικής Αυτοκρατορίας για την αξιοπρεπή υπηρεσία. Παρόλα αυτά, στο τέλος του πολέμου ο Γεώργιος συνελήφθη και φυλακίστηκε για 16
μήνες με την κατηγορία της λιποταξίας, καθώς δεν υπήρχαν στοιχεία για τη στρατιωτική του θητεία. Ευτυχώς, ο Φέρμορ έμαθε για τη φυλάκισή του και
κατάφερε να εξασφαλίσει την απελευθέρωσή του.
Κατά τη διάρκεια της φυλακής, ο Γιώργος είχε γράψει τα απομνημονεύματά του για την εποχή του ως δρομέας. Ο Φέρμορ διάβασε το χειρόγραφο, το
μετέφρασε στα αγγλικά και βοήθησε να εκδοθεί το 1955 ως «Ο Κρητικός Δρομέας».
Αφού βγήκε από τη φυλακή, ο Γιώργος πολέμησε στον εμφύλιο για δύο χρόνια. Όταν επέστρεψε στο χωριό του ανακάλυψε ότι του είχαν κλέψει τα
πρόβατα το 1941. Στη συνέχεια εργάστηκε στα βουνά της Κρήτης ως κάρβουνο για να συντηρήσει την οικογένειά του. Πρωταγωνίστησε μάλιστα ως
έξτρα στον Έλληνα Ζορμπά το 1964. Έγραψε το «Η Αετοφωλιά», το οποίο είναι ένα βιβλίο για τη ζωή και τις παραδόσεις των ανθρώπων γύρω από την
Ασή Γωνιά. Αυτό μεταφράστηκε στα αγγλικά από τον Dr. Barrie Machin. Ο Μπάρι επισκέφτηκε την Ασή Γωνιά πολλές φορές για να δουλέψει δίπλα στον
Γιώργο στη συγγραφή του και έγιναν πολύ στενοί φίλοι. Ο Γιώργος ήταν προικισμένος συγγραφέας, αλλά ήταν τόσο φτωχός που δεν είχε την
οικονομική δυνατότητα να αγοράσει χαρτί και στυλό. Το 1968 ο Μπάρι του άφησε ένα τεράστιο σωρό από κάρτες και στυλό για να συνεχίσει να γράφει.
Μετέφρασε τα έργα του Ομήρου, την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια» από τα αρχαία ελληνικά στην κρητική διάλεκτο και τιμήθηκε από την Ακαδημία
Αθηνών.
Από το 1974, μέχρι τη σύνταξη, συνεργάστηκε με τον φίλο και συναθλητή του, Μανώλη Πατεράκη. Ήταν φροντιστές του Γερμανικού Πολεμικού
Νεκροταφείου στο λόφο 107 πάνω από το Μάλεμε.
Ο Γιώργος Ψυχουνδάκης πέθανε σε ηλικία 85 ετών στα Χανιά στο αγαπημένο του νησί της Κρήτης.
Γιώργος Ψυχουνδάκης
Γιώργος Ψυχουνδάκης
Ο Γιώργος Ψυχουνδάκης γεννήθηκε το 1920 στην Ασή
Γωνιά, ένα μικρό χωριό (μόνο γύρω στα 500 άτομα ζουν
σήμερα εκεί) ψηλά στην κοιλάδα του Μουσελά στη Δυτική
Κρήτη. Ήταν ένα από τα τέσσερα παιδιά του Nicolas και
της Angeliké, μιας από τις πιο φτωχές οικογένειες του
χωριού. Ζούσαν σε ένα μονόχωρο σπίτι με χωμάτινο
πάτωμα και διατηρούσαν αιγοπρόβατα. Άφησε το σχολείο
του χωριού με βασική εκπαίδευση και έγινε βοσκός στα
ζώα της οικογένειας. Μέσα από τις περιπλανήσεις του
απέκτησε μια οικεία γνώση αυτού του τμήματος του
νησιού.
Η Κρήτη είχε πάντα μια παράδοση αντίστασης στην
κυριαρχία από ξένους. Στις 20 Μαΐου 1941 οι Γερμανοί
ξεκίνησαν αεροπορική εισβολή στην Κρήτη και ο
Γεώργιος πήγε αμέσως στην Επισκοπή Ρεθύμνου, περίπου
15 χιλιόμετρα μακριά για να συμμετάσχει στην
αντίσταση. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου,
οι σπηλιές χρησιμοποιήθηκαν για να ζήσουν και να
αποθηκεύσουν όπλα. Εκατοντάδες βρετανικές και
συμμαχικές δυνάμεις ήταν κρυμμένες στις σπηλιές και ο
Τζορτζ τους βοήθησε καθοδηγώντας τους μέσω των
κατσικιών από χωριό σε χωριό και τελικά στη νότια ακτή,
όπου μεταφέρθηκαν στην Αίγυπτο. Στην εισαγωγή του
στο βιβλίο «Ο Κρητικός Δρομέας», ο Φέρμορ αναφέρει τα
ταξίδια στην ακτή και επίσης το γεγονός ότι ήρθαν στη
Νεάπολη για να κανονίσουν να φύγουν ο Ιταλός διοικητής
και το επιτελείο του από το νησί. Το Special Operations
Executive ήταν μια μυστική βρετανική οργάνωση του Β'
Παγκοσμίου Πολέμου και το φθινόπωρο του 1941
άρχισαν να έρχονται σε επαφή με Βρετανούς
αξιωματικούς στο νησί. Ένας τέτοιος αξιωματικός ήταν ο
Πάτρικ Λι Φέρμορ, ο οποίος έφτασε κρυφά στο νησί τον
Ιούλιο του 1942. Από τότε ο Τζορτζ ανέλαβε την κρίσιμη
δουλειά ως δρομέας του Φέρμορ, μεταφέροντας
μηνύματα μεταξύ των αντιστασιακών ομάδων και των
καθοδηγητικών ομάδων στρατιωτών, που δεν ήταν
εξοικειωμένοι με την περιοχή. Η εμπειρία του Φέρμορ
από τον πόλεμο έγινε παγκοσμίως γνωστή από τις δικές
του δημοσιεύσεις και την ερμηνεία του από τον Ντιρκ
Μπογκάρντ στην ταινία Ill Met by Moonlight, μια ταινία
του 1957 για την απαγωγή του Γερμανού διοικητή
στρατηγού Karl Kreipe.
Ο Leigh Fermor περιέγραψε τον George στην εισαγωγή
του στο The Cretan Runner:
«Όταν ανέτειλε το φεγγάρι, σηκώθηκε και πέταξε μια
τελευταία ρακή στο λαιμό του με τις λέξεις Άλλη μια
σταγόνα βενζίνη για τον κινητήρα και έσκυψε προς το
κενό στους θάμνους με τη λατρεία ενός σκηνικού
Μοϊκανό ή Γκρούτσο Μαρξ. Γύρισε όταν βρισκόταν στα
τέσσερα στην έξοδο, γούρλωσε τα μάτια του, σήκωσε το
δείκτη του φανταχτερά, ψιθύρισε: «Η Υπηρεσία
Πληροφοριών!» και σκούπισε σαν κουνέλι. Λίγα λεπτά
αργότερα μπορούσαμε να δούμε τη μικρή του φιγούρα
ένα μίλι μακριά να κινείται στην επόμενη φεγγαρόλουστη
πτυχή των πρόποδων των Λευκών Ορέων, με προορισμό
άλλο ένα ταξίδι πενήντα μιλίων».
Οι Κρήτες δρομείς ήταν εξαιρετικά γενναίοι και
ουσιαστικοί στις βρετανικές επιχειρήσεις. Σε μια νύχτα ο
Γιώργος Ψυχουνδάκης έτρεξε από το Καστέλι-Κισσάμου
στη βορειοδυτική ακτή μέχρι την Παλαιόχωρα στη
νοτιοδυτική ακτή της Κρήτης. Στον σημερινό κεντρικό
δρόμο που απέχει 45 χιλιόμετρα. τρέχοντας μέσα από
κακοτράχαλη ύπαιθρο και τεράστιες χαράδρες για να
αποφύγεις τους Γερμανούς, αυτή πρέπει να ήταν πολύ
μεγαλύτερη απόσταση. Οι δρομείς αντιμετώπισαν καυτά
καλοκαίρια και στα βουνά εξαιρετικά κρύους χειμώνες,
κρυμμένοι σε σπηλιές με χιόνι στο έδαφος. Η Κρήτη
απελευθερώθηκε το 1945 και ο Γεώργιος προσφέρθηκε
από τους Άγγλους να πληρώσει για τη συμβολή του στην
πολεμική προσπάθεια. Τους απέρριψε, λέγοντας ότι δεν
το έκανε για χρήματα, αλλά για «φιλοπατρία». αγάπη για
τη χώρα μου. Του απονεμήθηκε το BEM. Μετάλλιο του
Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας για την
αξιοπρεπή υπηρεσία. Παρόλα αυτά, στο τέλος του
πολέμου ο Γεώργιος συνελήφθη και φυλακίστηκε για 16
μήνες με την κατηγορία της λιποταξίας, καθώς δεν
υπήρχαν στοιχεία για τη στρατιωτική του θητεία.
Ευτυχώς, ο Φέρμορ έμαθε για τη φυλάκισή του και
κατάφερε να εξασφαλίσει την απελευθέρωσή του.
Κατά τη διάρκεια της φυλακής, ο Γιώργος είχε γράψει τα
απομνημονεύματά του για την εποχή του ως δρομέας. Ο
Φέρμορ διάβασε το χειρόγραφο, το μετέφρασε στα
αγγλικά και βοήθησε να εκδοθεί το 1955 ως «Ο Κρητικός
Δρομέας».
Αφού βγήκε από τη φυλακή, ο Γιώργος πολέμησε στον
εμφύλιο για δύο χρόνια. Όταν επέστρεψε στο χωριό του
ανακάλυψε ότι του είχαν κλέψει τα πρόβατα το 1941. Στη
συνέχεια εργάστηκε στα βουνά της Κρήτης ως κάρβουνο
για να συντηρήσει την οικογένειά του. Πρωταγωνίστησε
μάλιστα ως έξτρα στον Έλληνα Ζορμπά το 1964. Έγραψε
το «Η Αετοφωλιά», το οποίο είναι ένα βιβλίο για τη ζωή
και τις παραδόσεις των ανθρώπων γύρω από την Ασή
Γωνιά. Αυτό μεταφράστηκε στα αγγλικά από τον Dr. Barrie
Machin. Ο Μπάρι επισκέφτηκε την Ασή Γωνιά πολλές
φορές για να δουλέψει δίπλα στον Γιώργο στη συγγραφή
του και έγιναν πολύ στενοί φίλοι. Ο Γιώργος ήταν
προικισμένος συγγραφέας, αλλά ήταν τόσο φτωχός που
δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να αγοράσει χαρτί
και στυλό. Το 1968 ο Μπάρι του άφησε ένα τεράστιο σωρό
από κάρτες και στυλό για να συνεχίσει να γράφει.
Μετέφρασε τα έργα του Ομήρου, την «Ιλιάδα» και την
«Οδύσσεια» από τα αρχαία ελληνικά στην κρητική
διάλεκτο και τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών.
Από το 1974, μέχρι τη σύνταξη, συνεργάστηκε με τον φίλο
και συναθλητή του, Μανώλη Πατεράκη. Ήταν φροντιστές
του Γερμανικού Πολεμικού Νεκροταφείου στο λόφο 107
πάνω από το Μάλεμε.
Ο Γιώργος Ψυχουνδάκης πέθανε σε ηλικία 85 ετών στα
Χανιά στο αγαπημένο του νησί της Κρήτης.
Ο Κρητικός Δρομέας
